آموزش همدلی به کودکان، خودت را جای دیگری بگذار

وقتی کودکان در اوایل رشد خود، یاد می‌گیرند که همدل باشند بعدها تبدیل به بزرگسالانی می‌شوند که با مهربانی، احترام و درک متقابل قوی‌تری نسبت به دیگران رفتار می‌کنند و در واقع والدین، همسران، همکاران و دوستان بهتری هستند. ممکن است شما هم این جمله را شنیده باشید که «قبل از این که کسی را مورد انتقاد یا قضاوت قرار دهید، کمی با کفش او راه بروید.» یکی از پیام‌های این جمله، آموزش همدلی است.همدلی یک ویژگی ثابت نیست. می‌توان آن را توسط محیطی همدل تقویت کرد. والدین، معلمان و مراقبان اغلب می‌پرسند که چگونه می‌توانند کودکان را به همدلی بیشتر تشویق کنند؟

 در این مقاله با هم چند راهکار کلیدی آموزش همدلی به کودکان در موقعیت‌های مختلف را مرور می‌کنیم. با ما همراه باشید.

شناسایی احساسات، پیش نیاز مهارت همدلی کودکان

با توصیف و نام‌گذاری به کودکان کمک کنید تا احساسات خود و دیگران را بشناسند. مثلاً: «به نظر می‌رسه عصبانی هستی» یا «آیا احساس ناراحتی می‌کنی؟» همچنین می‌توانید او را از نشانه‌های بدنی‌اش آگاه کنید به عنوان مثال، ممکن است بگویید: «تو مشتاتو گره کردی و پاهاتو به زمین کوبیدی. به نظر عصبانی میومدی». هرچه کودکان بیشتر از احساسات خود، آگاه شوند، بیشتر احساسات دیگران را تشخیص داده و در نظر خواهند گرفت.

تمرین همدلی با کودک، استفاده از موقعیت‌های فرضی و داستان خواندن

 یکی از فواید قصه‌خوانی برای کودکان آموزش غیر مستقیم همدلی به آنها است. همان طور که با فرزندتان داستان می‌خوانید، از احساس شخصیت‌های داستان بپرسید. این تمرین را می‌توانید همراه با بقیه‌ اعضای خانواده یا در مهدکودک و مدرسه اجرا کنید. داستان‌ها را متناسب با سن کودک انتخاب کنید حتی می‌توانید یک موقعیت خاص را شرح دهید و از او سوال کنید. به طور مثال:

• «اگه یه کبوتر توی بارون بود چی کار می‌تونیم واسش بکنیم؟»(موقعیت فرضی)
•  «به نظر تو چه چیزی خرس کوچولوی توی داستان رو خوشحال می‌کنه؟»(داستان)
• «اگه زمانی که توی مترو نشستیم، یه خانوم باردار وارد بشه و صندلی واسش نباشه چی کار میشه کرد؟»(موقعیت فرضی)
•  «حالا که بابای خرگوش کوچولو مریضه و اون داره غصه می‌خوره، دوستاش چطوری میتونن حالشو بهتر کنن؟» (داستان)
•  «وقتی اون همکلاسیت که تازه اومده بودن شهر ما و توی کلاس کسی باهاش دوست نمیشد چی کار کردی؟ اون چه احساسی داشت؟ توام تا حالا چنین حسایی داشتی؟ چی حالتو بهتر کرده؟»(موقعیت واقعی)

ساخت جعبه‌ی همدلی خانوادگی

 این جعبه می‌تواند، حاوی دستمال، چسب زخم، یک حیوان عروسکی کوچک و یک لیست از کارهایی که اعضای خانواده با آن‌ها حالشان خوب می‌شود؛ باشد. این روش یک مسیر نمادین برای کودکان ایجاد می‌کند تا در شرایط مختلف بتوانند با یک اقدام کوچک همدلی کنند. به عنوان مثال، زمانی که کودک متوجه می‌شود که مادر گریه می‌کند – یا حتی این که در حال عطسه کردن است – دستمال کاغذی به او می‌دهد.

این کار به کودکان می‌آموزد که از حال دیگران آگاه باشند و درک کنند که واکنش‌ها و اعمال ما می‌تواند تأثیر مثبتی داشته باشد. «برادرت آرنجش زخم شده بیا واسش یک چسب زخم ببریم تا بهش کمک کنیم!» همچنین به او تذکر دهید در بعضی مواقع نیاز است از خود فرد سوال کند چه کاری حالش را بهتر می‌کند. این راهکار، یکی از روش‌های مناسب برای آموزش همدلی به کودک با اهالی خانواده است. لیستی که کودک از اقدام‌های مناسب برای بهبود حال اعضای خانواده‌اش در تجربه‌ی احساسات مختلف می‌سازد، هیچ‌گاه از ذهنش پاک نمی‌شود. توجه کنید که لیست را محدود به احساسات بد نکنید ما در تجربه‌ی احساسات مثبت هم نیاز به همدلی داریم!

بهبود مهارت همدلی کودک با سوال« رفتار تو چه احساسی در دیگران ایجاد می‌کند؟»

موقعیت‌های مختلف را برای کودک مثال بزنید و توجه او را به تاثیر اعمال هر فرد بر احساسات دیگران جلب کنید این کار باعث می‌شود بتواند هر موضوع را از چند بعد مختلف ببیند و احساسات مختلف را بهتر تشخیص دهد و درک کند. به طور مثال:

• «اگر وسایلت رو از اتاقت جمع نکنی، مامان چه حسی پیدا می‌کنه؟»
• «اگه دم گربه رو بکشیم چه احساسی داره؟ اگه نازش کنیم چطور؟»
•  «پارسا موقع حرف زدن زبونش میگیره، امید یهو وسط کلاس مسخرش کرد و همه خندیدن. پارسا چه حسی داره؟»
•  «اون روزی که کفشای جدیدتو به دوستت نشون دادی چه حسی داشت؟»
• «خواهرت توی المپیاد نفر اول شده موقعی که توی خونه سورپرایزش کردیم و جشن گرفتیم چه حسی داشت؟»
• «اون بچه‌هایی که پوستای میوه‌شونو ریختن توی خیابونی که آقای رفتگر تازه جارو کرده بود، چه حسی داشتن؟ آقای رفتگر چه حسی داشت؟»

این روش هم در خانه و خانواده و هم در مدرسه و فضاهای آموزشی کاربرد دارد.

تقویت همدلی در کودک با پذیرش تفاوت‌ها

یکی از اجزای اصلی همدلی، احترام گذاشتن به دیگران حتی با وجود تفاوت‌ها است. راشل بوسمن، روانشناس بالینی می‌گوید: «برای کودکان، نگاه کردن به یک موضوع از دیدگاه‌های مختلف، سخت است. در واقع درک این موضوع که احساس خودشان و دیگری درباره‌ی یک موضوع متفاوت باشد، دشوار است.»

به کودک خود فرصت دهید تا با کودکانی از نژادها، خانواده‌ها، سطوح توانایی متفاوت و هر دو جنس بازی کند. همچنین می‌توانید کتاب‌هایی بخوانید یا نمایش‌هایی را تماشا کنید که در آن کودکانی متفاوت با فرزندتان حضور دارند. به کودکان کمک کنید تا چیزهای مشترک خود را با دیگران درک کنند و روی آن تمرکز کنند. این کار باعث می‌شود بتواند در ذهنش جایی برای درک انسان‌های متفاوت با شرایط و احساسات متفاوت ایجاد شود. درواقع می‌توان گفت همدلی نیز بخشی از آموزش‌های مهارت های اجتماعی به کودک است.

رصد دیگران یک فعالیت مناسب برای تشخیص احساسات

با انجام این کار که در آن افراد دیگر را در یک مکان عمومی شلوغ مانند پارک، مترو، رستوران و شهربازی مشاهده می‌کنید، درک کودک خود را از نشانه های غیرکلامی عمیق‌تر کنید. به زبان بدن دیگران توجه کنید و حدس بزنید که چه احساسی دارند. «سر اون بچه پایینه و این‌طوری قوز کرده‌. من فکر می‌کنم اون ممکنه غمگین باشه. حدس تو چیه؟» بعد از انجام این فعالیت می‌توانید با فرزند خود بررسی کنید که در موقعیت‌های مختلف، چه اقدام‌هایی می‌تواند انجام دهد. به طور مثال اگر این حالت را برادرش داشت چه کاری می‌تواند انجام دهد؟ یا اگر همکلاسی‌اش با این وضعیت گوشه‌ای نشسته بود چه اقدامی انجام می‌داد؟ آیا نحوه‌ی همدلی در این موقعیت‌ها یکسان است؟ به  کودک مرزها و تفاوت‌های همدلی را در این فعالیت‌های رصدگونه‌ روزانه‌تان نشان دهید.

پانتومیم احساسات، فعالیتی جذاب برای آموزش همدلی به کودکان

آموزش احساسات از طریق بازی راه مهمی برای رشد همدلی در کودکان است. بازی‌ها و فعالیت‌ها می‌توانند به کودکان در یادگیری، بیان و درک احساسات پیچیده کمک کنند. برای بازی کردن پانتومیم احساسات، هر کسی به نوبت یک احساس را به نمایش بگذارد و از بقیه بخواهید حدس بزنند که چه احساسی را نمایش می‌دهد. پس از اینکه بازیکنی به درستی حدس زد، می‌توانید تعدادی سوال از او بپرسید به طور مثال درباره‌ی حس غم بپرسید:

•  « تو چه زمانی احساس ناراحتی می‌کنی؟»
• «چه کاری بهت کمک می‌کنه وقتی غمگین هستی احساس بهتری داشته باشی؟»
• «ما وقتی یکی ناراحته چطور می‌تونیم کمکش کنیم؟»

همچنین اگر قصد دارید این آموزش را جذاب‌تر کنید، از انیمیشن‌های مناسب کودکان برای حدس احساسات مختلف شخصیت‌های آنها استفاده کنید. به این صورت که با کمک بچه‌ها، تصاویر شخصیت ها را برش دهید و هر شخصیت را روی یک کارت بچسبانید و اسم آن را بنویسید و به هر کودک یک مجموعه از آن‌ها را بدهید. بعد از انجام پانتومیم بچه‌ها کارت درست را بالا بگیرند. این فعالیت مناسب آموزش همدلی با گروه همسالان در مدرسه و مهدکودک است.

 جهان بیشتر از هر چیز به صلح و همدلی احتیاج دارد!

 جهان امروز که با سرعت هر چه بیشتر به سمت تفرقه، جدایی، جنگ و نفرت پیش می‌رود، نیازمند کودکانی است که فارغ از هر گونه تفاوت زبان، عقیده، نژاد و فرهنگ بتوانند همدلانه یکدیگر را درک کنند خودشان را به جای یکدیگر بگذارند و صلح و دوستی را گسترش دهند. والدین اولین و بادوام‌ترین معلمان کودکان هستند و الگوسازی رفتار همدلانه یکی از بهترین راه‌هایی است که والدین می‌توانند همدلی کردن را به فرزند خود بیاموزند. در این مقاله راه‌هایی برای آموزش همدلی به کودکان را در موقعیت‌های مختلف را مرور کردیم اگر این مقاله برای شما مفید و کاربردی بود نظرتان را با ما در میان بگذارید.

منبع