قهر کردن
گاهی قهر کردن با کودک آثار سوء بیشتری نسبت به تنبیهات فیزیکی دارد. وقتی ما با کودکمان قهر می کنیم در حقیقت به او این پیام را می دهیم که تو بی ارزش و بی مقدار هستی. این قدر بد و دوست نداشتنی هستی که حتی تو را تنبیه نمی کنم چون از شدت نفرتم به تو، نمی توانم نگاهت کنم یا با تو حرف بزنم.
این کودکان از شدت وحشت از طرد شدن، رها شدن، دوست نداشته شدن همیشه از خواسته ی خود می گذرند تا پذیرفته شوند و تاثیرات سوء این رفتار در بزرگسالی باعث وحشت از طرد شدن می شود که یا فرد به بقیه می چسبد یا به کسی نزدیک نمی شود تا درد طرد شدن او را از پا نیندازد.
قهر کردن یا سکوت
وقتی با سکوت فرزندتان را تنبیه می کنید، در حقیقت به او هیچ شانسی نمی دهید که از خود دفاع کند یا حتی بداند شما چه حسی دارید یا حتی از چه چیزی نارحت هستید. سکوت پدر و مادر و خشم خفته ی آن ها برای کودک بسیار وحشتناک است.
قهر کردن با کودک به او این پیام را انتقال می دهد که در این دنیا تنهاست و دنیا جای امنی نیست. به جای قهر کردن با کودک، با او از آن چه شما را آزرده کرده و کار اشتباهی که او انجام داده است، صحبت کنید. اگر عصبانی هستید به او بگوئید نیاز به زمان دارید تا آرام شوید و زمانی که آرام تر شدید برمی گردید و با او صحبت می کنید.
شیوه های صحیح و درست تنبیه کودکان نه قهر کردن
تنبیه کودکان
اگر می‌توانستیم در تربیت کودکان فقط از روش‌های مثبت استفاده کنیم، خیلی عالی بود؛ اما نمی‌توانیم! همه والدین در مورد تنبیه کودکان، عقاید شخصی مخصوصی دارند. هم آنهایی که تنبیه را می‌پذیرند و هم آنهایی که آن را رد می‌کنند، از آن به عنوان یک روش آموزشی برای کودکانشان استفاده می‌کنند.
وقتی که کودکتان را به اتاقش می‌فرستید، زمان تماشا کردن تلویزیون را محدود می‌کنید، به او اجازه بازی کردن با اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش را نمی‌دهید یا وقتی که به دنبال نزدیک شدن کودک به اجاق گاز، فریاد می‌کشید: «نکن!»، در واقع برای اصلاح رفتارها از اصول تنبیه استفاده کرده‌اید. از آنجایی که گاه تنبیه به عنوان یک روش مدیریتی لازم می‌شود، این پرسش شکل میگیرد که: پس چه وقت و چگونه میتوانیم از آن استفاده کنیم؟
تعریف تنبیه کودکان
- تنبیه در لغت به معنی آگاه کردن و هشدار دادن به افراد در انجام یک رفتار نامطلوب است.
- تنبیه در عمل عبارت از اعمال محرک آزاردهنده به دنبال یک رفتار نامطلوب برای کاهش احتمالی آن رفتار نامطلوب یا از بین بردن آن است.
اصول تنبیه کودکان
- برای اینکه تنبیه کودکان مؤثر واقع شود، باید خفیف باشد و فقط برای یک یا چند رفتار منفی او در نظر گرفته شود. چنانچه زندگی کودک پر از تنبیه باشد و ما برای هر رفتار او اعم از کوچک و بزرگ و کم‌اهمیت و پراهمیت بخواهیم تنبیه در نظر بگیریم، آن وقت کودک دیگر چیزی برای از دست دادن ندارد و همه چیز برایش بی‌اهمیت می‌شود و در نتیجه، تنبیه کارایی خود را از دست می‌دهد.
- کودک باید بداند که چرا و به خاطر کدام رفتارش تنبیه می‌شود. پس برای رفتارهایی که برای اولین بار رخ می‌دهند و راجع به آنها صحبت و بحثی نشده است، نباید تنبیه در نظر بگیرید و بهتر است قبل از تنبیه کودک پیامد رفتارش را به او گوشزد کنید. در این صورت، کودک می‌داند چه رفتاری شما را ناراحت می‌کند و پیامدش چه خواهد بود.
- تنبیه باید از قبل مشخص شده باشد. مثلاً، چنانچه نقاشی‌هایت را تا ساعت شش بعدازظهر تمام نکنی، نمی‌توانی برنامه مورد علاقه تلویزیونی‌ات را ببینی.
- تنبیه باید قابلیت اجرا داشته باشد: از تهدید به تنبیه‌هایی که نمی‌توانیم آنها را اعمال کنیم، بپرهیزیم. چنین تهدیدهایی نه تنها کارایی ندارند، بلکه بر اضطراب کودک نیز می‌افزایند (خودم را از دستت می‌کشم. اگر ننشینی و تکالیفت را انجام ندهی، دیگر مادرت نمی‌شوم. می‌گذارمت و از این خانه و زندگی می‌روم. تا آخر عمر باهات حرف نمی‌زنم و…).
- فقط حق استفاده از تنبیه‌های مجاز را داریم: در نتیجه، تنبیه‌های فیزیکی که کودک را از نیازهای اصلی و اساسی‌اش محروم می‌کند، به هیچ‌وجه پذیرفتنی نیستند. مثل زندانی کردن کودک در دستشویی، حمام، زیرزمین، مکان‌های ترسناک و تاریک، تنها گذاشتن کودک، کتک زدن و تنبیه‌های فیزیکی، ترساندن او، محروم کردن از غذا یا آب و پوشاک مناسب و…
- تنبیه باید بلافاصله پس از رفتار نامطلوب باشد: اگر می‌خواهیم تشویق و تنبیه بر رفتار تأثیر بگذارد و آن را کم یا زیاد کند، باید آن را بلافاصله پس از رفتار انجام دهیم. اگر فاصله زمانی بین رفتار و پیامد تنبیهی زیاد باشد، تأثیر خود را از دست خواهد داد و کودک نمی‌تواند ارتباط بین تنبیه و رفتار را بفهمد.
- تنبیه باید متناسب با رفتار کودک و منصفانه باشد.
- شدت تنبیهی که در نظر می‌گیرید، باید متناسب با رفتار کودک باشد. مثلاً، چنانچه می‌بینید کودک شما با دوستش هنگام بازی کردن بدرفتاری می‌کند و او را هل می‌دهد، به مدت یک ربع آنها را از بازی محروم کنید یا اسباب‌بازی آنها را بگیرید ولی چنانچه به خاطر این کار تنبیهی بزرگ در نظر بگیرید، بعد برای خطای بزرگ‌ترش نمی‌دانید چه تنبیهی اعمال کنید.
چطور کودکم را تنبیه کنم؟
از تنبیه در کنار روش‌های مثبت استفاده کنید
وقتی تنبیه را به عنوان یک روش، انتخاب می‌کنید، باید به کودک آموزش نیز بدهید. تنبیه به تنهایی رفتار خوب را به کودک نمیآموزد. برای تشویق کودک به انجام آنچه میخواهید، باید تفهیمش کنید، به او آموزش دهید و در صورت اصلاح رفتار مزبور، پاداشی برایش در نظر بگیرید.
همیشه پیامدها را تشریح کنید
کودک باید بداند چه رفتاری شما را ناراحت می‌کند و در صورت پافشاری در انجام آن، واکنش شما چه خواهد بود. تصمیم خود و پیامدهای نادیده گرفتن آن عمل را به او بگویید.
برای اصلاح رفتار به کودک خود فرصت دهید
هدف از تنبیه کودکان، اصلاح رفتار آنها است. پس باید به آنها فرصت دهید تا آموختههایشان را نشان دهند. اگر تنبیه طول بکشد، ممکن است کودک فرصت پیدا نکند که رفتار خود را اصلاح کند.
تنبیه کودک به تنهایی نمی‌تواند نتایج دلخواه را فراهم کند زیرا به طور کلی روشی منفی است. این روش به کودک میآموزد که چه کاری را نباید انجام دهد اما نمیآموزد که چگونه باید رفتار کند. وقتی تنبیه را بدون تقویت رفتار شایسته به کار میبریم، کودک نمیداند رفتار ناپسندش را با چه رفتاری جایگزین کند. به علاوه تنبیه کودک وقتی مؤثر است که موقتی باشد. وقتی از تنبیه به دفعات زیاد استفاده شود، تأثیرش را از دست می‌دهد.
