بهترین کودکان نیز ممکن است گاهی رفتارهای سخت و چالش برانگیز انجام دهند. اما اگر کودک یا نوجوان شما دارای الگوی مکرر و مداوم عصبانیت، تحریک پذیری، مشاجره، سرکشی یا کینه توزی نسبت به شما و دیگران است، ممکن است دچار اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD) باشد.
به عنوان والدین، مجبور نیستید به تنهایی به کودک مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله ای خود کمک کنید، بلکه می توانید از متخصصان و روانشناسان کودک کمک بگیرید.
اختلال نافرمانی مقابله در کودکان با رفتاردرمانی مانند آموزش مهارت ها برای ایجاد تعاملات مثبت خانوادگی و مدیدیت رفتارهای مشکل ساز قابل درمان می باشد. ممکن است از دارودرمانی و دیگر درمان ها نیز کمک گرفته شود.
اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD) در کودکان – اختلال ODD
اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD) نوعی اختلال رفتاری است. بیشتر در دوران کودکی تشخیص داده می شود. کودکان مبتلا به ODD با همسالان والدین، معلمان و دیگران همکاری نمی کنند، دشمنی می کنند و رفتارهای خصمانه دارند و این رفتارها برای دیگران بسیار ناراحت کننده است.
علت اختلال ODD در کودک
متخصصان به طور دقیق نمی دانند چه چیزی باعث اختلال نافرمانی مقابله ای می شود اما ۲ دلیل اصلی برای بروز آن وجود دارد:
نظریه تحولی در تبیین اختلال نافرمانی مقابله ای: این نظریه نشان می دهد که مشکلات از زمانی که کودکان نوپا هستند شروع می شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به ODD ممکن است در یادگیری مستقل شدن از والدین یا شخص اصلی دیگری که از نظر احساسی به آنها وابسته بوده اند، مشکل داشته باشند. رفتار آنها ممکن است مسائل رشدی عادی باشد که بعد از از سالهای نوپا نیز باقی می ماند.
نظریه یادگیری در تبیین اختلال نافرمانی مقابله ای: این نظریه نشان می دهد که علائم منفی ODD ناشی از نگرش های آموخته شده است. آنها تأثیر روشهای تقویت منفی استفاده شده توسط والدین و دیگران را نشان می دهند. استفاده از تقویت منفی، رفتارهای ODD کودک را افزایش می دهد.
کدام کودکان در معرض خطر اختلال ODD هستند؟
ODD در پسران شایع تر از دختران است. کودکان مبتلا به این مشکلات نیز بیشتر مستعد ابتلا به ODD هستند:
- اختلالات خلقی یا اضطرابی
- اختلال رفتاری
- اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD)
بیش فعالی چیست؟ علائم، درمان و دلایل آنمقاله مرتبط:
نشانه های اختلال نافرمانی مقابله ای یا اختلال ODD
اغلب علائمی که در کودکان و نوجوانان مبتلا به ODD مشاهده می شود، در برخی از کودکان بدون آن نیز مشاهده می شود. این امر در مورد کودکان ۲ تا ۳ ساله یا در دوران نوجوانی بسیار صادق است. بسیاری از کودکان تمایل به نافرمانی، بحث با والدین یا سرپیچی از اقتدار دارند. آنها اغلب ممکن است هنگام خستگی، گرسنگی یا ناراحتی اینگونه رفتار کنند. اما در کودکان و نوجوانان مبتلا به ODD، این علائم بیشتر از یک رفتار عادی مشاهده می شود. کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله ای در یادگیری و سازگاری در مدرسه با مشکلاتی روبرو می شوند و در برخی موارد روابط خوبی با دیگران ندارند.
نشانه های اختلال نافرمانی مقابله ای (odd) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- عصبانیت های مزمن مکرر
- بحث و جدل زیاد با بزرگسالان
- امتناع از انجام آنچه بزرگسالان می خواهند
- قوانین را زیر سوال می برند و از آن ها پیروی نمی کنند.
- کارهایی را انجام می دهند که موجب آزار و ناراحتی دیگران می شود.
- دیگران را بابت رفتارهای نادرست سرزنش می کنند.
- به راحتی از دیگران آزرده خاطر می شوند
- به تندی یا نامهربانی صحبت می کنند
- به دنبال انتقام گرفتن هستند
البته این علائم ممکن است در سایر مشکلات مرتبط با سلامت روان نیز مشاهده شود. برای اطمینان یافتن از ابتلای فرزند خود به اختلال نافرمانی مقابله ای به روانشناس کودک مراجعه کنید.
تشخیص ODD در کودک
هنگامی که کودکان به طور مدوام رفتارهایی از خود نشان می دهند که باعث مشکلات جدی در خانه یا مدرسه یا با همسالان می شود، ممکن است اختلال نافرمانی مقابله ای تشخیص داده شود که معمولا قبل از سن ۸ سالگی شروع می شود و حداکثر تا سن ۱۲ سالگی قابل تشخیص است.
اگر علائم ODD را در کودک یا نوجوان خود مشاهده کردید، فوراً به روانشناس کودک مراجعه کنید. درمان زودهنگام اغلب می تواند از مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری کند.
پس از مراجعه به روانشناس یا روانپزشک کودک، با ارزیابی دقیق تشخیص انجام می شود. اگر فرزند شما مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله ای باشد، روانشناس با شما و معلمان فرزندتان صحبت خواهد کرد، برنامه ی درمانی مناسب کودک را ارائه می دهد و از فرزند شما در برابر این اختلال مراقبت خواهد کرد.
درمان اختلال نافرمانی مقابله ای
درمان زودهنگام اغلب می تواند از مشکلات اختمالی در آینده جلوگیری کند. نوع درمان به علائم، سن و سلامت فرزند شما و شدت علائم بستگی دارد.
کودکان مبتلا به ODD ممکن است برای درمان موثرتر به چند درمان و رویکرد مختلف نیاز داشته باشند. این درمان ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
درمان شناختی رفتاری (CBT): در این روش کودک یاد می گیرد که مشکلات را بهتر حل کرده و به درستی ارتباط برقرار کند. همچنین نحوه ی کنترل خشم و انگیزه ها و هیجانات خود را می آموزد.
خانواده درمانی: این درمان به ایجاد تغییرات در خانواده کمک می کند. مهارت های ارتباطی و تعاملات خانوادگی را بهبود می بخشد. داشتن فرزند مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله ای می تواند برای والدین بسیار سخت باشد. همچنین می تواند مشکلاتی را برای خواهر و برادر ایجاد کند. والدین و خواهران و برادران نیاز به حمایت و درک دارند.
گروه درمانی با همسالان: با کمک این درمان کودک مهارت های اجتماعی بهتری را می آموزد.
درمان دارویی اختلال نافرمانی مقابله ای: از داروها اغلب برای درمان علائم اختلال نافرمانی مقابله ای استفاده نمی شود. بلکه با کمک داروها علائم اختلالات دیگر مانند ADHD یا اختلالات اضطرابی را که ممکن است همزمان به آن ها نیز مبتلا شده باشد، کاهش می دهند.
پیشگیری از ابتلا به ODD
همانطور که در بالا اشاره کردیم، متخصصان و روانشناسان علت دقیق ابتلا به اختلال نافرمانی مقابله ای را نمی دانند. اما رویکردهای خاصی می تواند به جلوگیری از این اختلال کمک کند. برنامه های مداخله اولیه ممکن است به کودکان خردسال کمک کند. این مداخلات می تواند مهارت های اجتماعی و نحوه برخورد با خشم را به کودکان بیاموزد. برای نوجوانان، روان درمانی، یادگیری مهارت های اجتماعی و کمک گرفتن از تکالیف مدرسه می تواند به کاهش رفتارهای مشکل زا کمک کند. برنامه های مدرسه ای همچنین می تواند به جلوگیری از قلدری و بهبود روابط بین نوجوانان کمک کند.
برنامه های آموزشی مدیریت والدین نیز مهم است. این برنامه ها به والدین آموزش می دهند که چگونه رفتار فرزند خود را مدیریت کنند. والدین روشهای تقویت مثبت و همچنین نحوه تنبیه فرزند خود را می آموزند.
درمان زودهنگام برای کودک ODD اغلب می تواند از مشکلات آینده جلوگیری کند. در اینجا مواردی وجود دارد والدین می توانند برای کمک به کودکان خود انجام دهند:
- به روانشناس کودک مراجعه کنید.
- در صورت نیاز در خانواده درمانی شرکت کنید.
- در مورد اختلال رفتاری فرزند خود به دیگران بگویید. برای ایجاد یک برنامه درمانی با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی کودک و مدرسه کار کنید.
